KJV Bible hlan i Mirang Bible cheukhat konglam tawi

 


KJV Bible hlan i Mirang Bible cheukhat konglam tawi


KJV hlan I mirang Bible a rak chuak cang mi tlawnpal tal van zoh ta sih. Mirang holh in Bible leh mi hi tampi a um cang, A hmasa deuh I leh mi Bible alangsar deuh mi pawl van tar ta rih u sih.

1.Caedmon: Hihi leh mi Bible a si loh. Caedmon hi A.D 680 ah a thi.Bible hi tampi a byheart cucu (harp) he hla in a sak tawn.Genesis le Exodus pawl, Jesuh Khrih thawhțhannak le ratțhan nak, vanram le hell ram hi pawl hi a sak tawn mi an si. ~ial mi a si lo nain, mirangpawl nih Bible ah an cohlan mi a si.

2.Bede(A.D.674-735): Bede hi puithiam bia thei ngai le Pathian bia a thei ngai mi asi. Bible pumpi leh mi si loin “General Biblical Introduction” ti mi a țial. A thih ni tiang in Thawng`ha John a leh mi cu a zoh țhan peng, cu lio ah cun a ca a țial piak tu pa nih ka pu na ca cu tlawmpal te lawng a tang nain na cau tuk cang a ti, aleh mi cu na ca fung lalaw hi ti hin țial tiah a ti le din tete in a holh le cu ti cun a hnukcah.

3. Alfred Bible: A.D. 879  hrawng i British siangpahrang Alfred cu Pathian țih mi le Bible duh ngai tu a si. Moses law zoh in England cozah law a tuah le cucu “Alfred Doom” tiah an kawh. A bia chim pakhat cu “England ram chungah hohmanh Mirang Bible rel an thiam hmasa lo ah cun rian an hawl lai lo” ti hi a si. A mah bak nih Sam le Thawngțha cauk pawl hi a leh hna, nain a dih hlan a thi.

4.Wycliffe Bible (A.D.1380,1384) Mirang Bible tuanchan taktak hi cu Wycliffe (A.D. 1324-1384) in ai thok. Mirang mi lakah Wycliffe hlan i hmuh mi Bible cu a bupi in si loin, tlawmpal tete “Anglo Saxon le France holh le Mirang holh in `ial mi an si.

Wycliffe chan lio thil umdan : John Wycliffe chan ahhin Rom nih England le Zurup cu thir țhiangțhunh in a uk lio pi a si. Kum zabi 7 ahhin Rom nih England cu a uk nak tang ah a chiah. Pope uk nak tangah kum zabi 16 tiang an um, cucu kum 900 hrawng tinak a si. Cu chan cu British Zanchan tiah ti a si. Siangpahrang John nih (A.D.1199-1218) tiang a uk, Pope Innocent III i uknak kum zabi 13 thawk ka ah doh ai tim nain, a hlawhtling lo. Pope nih Siangpahrang John cu a chuah, cun siangpahrang a si ti loh. Pope nih France  Siangpahrang Philip kha John va doh awk ah a thlah cu tiah Pope nih John ka do lai hi i doh nak i ai tel mi poah cu sual ngeihthiamnak le rallakthil an co lai tiah a kamhhna. Cu tikah cun British Siangpahrang John cu Pope sinah cun a kun, ai pe le England le Ireland cu Pope kuttangah a um. Siangpahrang John nih cun May 15,1213 ah hitihin a min a thut i Pope sinah ai pe:

“Kei John, Pathian zangfahnak in England le Ireland Siangpahrang nihhin ka sual man rulhnak ah, kei mah duh nak bak in le biarawn a ka pe tu pawl i ruahnak pek nak in ka uk nak England le ka bawi luchin nawl ngeih dang vialte he Rom khrihfabu, Pope Innocent le ai van awh tu pawl kut tangah ka pek. Kei cu Pope sal ka si cang lai, kei cu Pathian sinah le Rom khrihfabu le ka bawi Pope Innocent III le a aiawhtu dingah thimmi pawl lak ah zumhawktlak ka si lai” tiin biakam nak a rak tuah.

Roman Catholic nawlneitu pawl nih mipi kha an rek tuk hna, Roman  Catholic rello biak nak dang poahpoah cu neih an siang lo.  Roman Catholic bia ngai lo cu an hrem hna, an thah hna, ram in an chuah hna, Pope kuttang i nawl ngeitu pawl nih an duhduh in an uk hna cozah lei nawl ngeih nak vial te zong an mah nih an tleih dih. Bishop, tlangbawi, siangbawi pawl zong kha thawhhlawm le cheuhra cheukhat le sual ngaihthiam nak certificate an zuar mi in an hmuh tangka he nuam tak in khua an sa.

Roman Catholic tlangbawi le rian țuan tu poahpoah sual a tuah zongah cozah biaceih nak ah an bia ceih khawh a si lo, cu ruangah cun R.C i rian`uan tu pawl cu nu le pa sual nak lei zongah an thurhnawm ngaingai, R.C nih cun mipi nih Bible an neih ve ding hi a duh loh.
A.D.1229 ah Toulouse council le A.D.1234 i Tarragona council ah mipi Bible rel le neih hi an kham. University zongah Pathian bia tak Theology cawnnak zong a um ti loh. La`in Bible zong hmuh ding a um ti loh. A.D. 1353 ah tlangbawi pathum zong Ireland in England ah Pathian bia cawng dingin an kal le an kir țhan zeicatiah Oxford University ah Bible hmuh ding a rak um ruangah a si.

Wycliffe Nuncan
A.D. 1324 ah Yorkshire ah a chuak, Oxford University ah siangin a kai. Merton College Fellow a si, A.D.1361-1366 tiang Balliol College Master a si. A.D.1372 ah Doctorate in Theology degree a hmu. Rian`uan a thawk in R.C tlangbawi le Pope a do colh. A.D. 1377 thawk ka teah Wycliffe cu R.C nawl neitu pawl nih Pope thinhan ruangah fak ngai in an hrem. Wycliffe Bible zumh dan kha Pope nih a huat tuk ruangah an hrem. A.D.1381 ah Wycliffe ni R.C pawl Bawipa zanriah a pawm lo ruangah Oxford in an chuah. Wycliffe hnu zul tu pawl cu Lollards tiah an kawh hna. A.D. 1380-1384 karlak ah hin La`in holh in cauk 57 hrawng a țial..December 31,1384 ah Wycliffe cu a nunnak a liam.

Wylciffe nih cun Latin holh lawng i mipi nih Bible an rel ding hi cu a duh loh, holh tampi in mitampi nih rel hna seh ti hi a duh mi cu a si. Biakam thar cu A.D.1380 ah leh dih a si, Biakam hlun cu A.D. 1382 Wycliffe a thih hlan kum hnih ah leh dih a si. A hawi pa Nicholas hi Bible leh nak ai tel hi zumh a si, a van remh tu a si zong zumh a si. Wycliffe hi Oxford University i kum zabi 14 ah Pathian bia thiam bik pakhat a si. Roman Catholic hi a rak ral/do tuk ruangah deirel arfi ( The morning star of the Reformation) tiah an ti. R.C nih mipi Bible rel a sian lo ruangah mipi cu Thlarau lei ah cun khuamui lak ah an um. Wycliffe hi mirang holh in Bible zate a rak hmaisa bik tu a si. A leh mi Bible hi Hebrew le Greek Bible zulh in leh mi a si lo ruangah hrelh mi tete a rak tam ngai. Bible a leh mi hi kumzabi 19 tiangahhin nam a rak si lo, tlawmpal tete in an nam le cucu mipi pawl an phawt hna. A zultu pawl nih hi Bible hi an rel le cuticun mipi sinah thawngțha bia an rak chim.

Wycliffe leh mi Bible hi a man a rak fak ngai. Nicholas Belward nih Wycliffe leh mi Biakam Thar a neih ruangah Pope sinin A.D.1429 ah harsat nak fak ngai in a rak tong. John Wycliffe thih hnu A.D. 1415-1418 karlak counstance i Roman Catholic council an neih nak ah  Wycliffe cu thiam lo a co ter ruangah a ruh an lak i mei in khangh dingin nawl pek a si. A thih hnu kum 44 tlin dengmang A.D 1428 ah Wycliffe ruh cu an chuah țhan le an khangh cun a vutcam kha tiva hmete ah an hlonh cu tiva cu Lutterworth biakinn kam ah a luang.

5. Tyndale Bible (1526)
Tyndale Bible (A.D.1494-1536) hi mirang  Bible tuanbia ah cun a biapi ngai mi a si. Tyndale Biakam Thar (1525) hi Mirang Bible Greek in leh hmasa bik le nam hmasabik mi a si. Wycliffe Bible kha cu Latin Bible ta leh mi a si i kutțial kha an nam men mi a si, cauk bantuk cun an tuah lo. KJV hi Tyndale Bible leh mi chirhchan in leh mi a si.

Tyndale Chan: Tyndale chan zongah hin khrihfabu hi fak tuk in rak hrem an si. Tyndale kum 13, 14 hrawng a si ahhin zum tu 8800 hrawng hi mei in khangh an tuar, minung90000 hrawng hi thawngthlak an rak si. Tyndale a puitlin hnu zongah zumtu țhațha pawl Bohemia, Italy le France ahcun fak tuk in an rak hrem hna. Tyndale chuah hla A.D.1453 ah Constantinople cu Muslim nih an rak lak tikah, Greek scholar tampi cu zurup ni tlaknak leiah a man a fak mi an Greek Mamuscript(Cauk) pawl he, Byzatine Greek Biakam Thar pawl he an zam. An zam pi mi Greek Manucript pawl cu kum 1000 chung hrawng venhim an rak si.

Latin Bible hmasabik cu A.D. 1456 ah nam a si. Tyndale a chuah tikah cun canamnak seh hi London ah tamtuk a um cang, Zurup khuapi hmun 120 hrawngah canamnak seh hi a rak um cang. Tyndale chuah hlan A.D. 1488 ah Bible hi Bohemia ram ah nam/chuah a rak si.
England ram ah Roman Catholic cu cozah biaknak a si, cu tikah Roman Catholic sinah ngunkhuai tampi an rak pek. Bible hi holh dang in leh hi an sian lo ruangah mipi nih Latin an rel kho loh. Cu tikah cun Bible hi an rak thei lo tuk an mah R.C tlangbawi pawl camipuai an tuah  A.D.1500 hrawngah hin tlangbawi minug pakua nih Sinai tlang i lungphen cungah Biakam nak ca pazeizat ai țial ti an rak thei loh. Tlangbawi 33 nih kha ka Biakam pahra kha khawika Bible ah dah a um ti hi an thei loh. Tlangbawi 34 nih Bawipa thlacam `ial tu hi a ho dah a si timi a rak thei lo.

Pope uk nak hi a rak mak tuk zumtu taktak pawl cungah a rak sual tuk ko nain a rak hrem, a rak that len ko nain zumtu taktak tampi hi an rak um thotho. Cupawl Waldnses, Lollards le midang dang John Wycliffe chan lio i zumtu rak um vima mi pawl an si.

William Tyndale hi A.D.1484-1489 karlak i chuak a si. A chuah kum le can hi rak theih fiang asi lo. Cawnnak țha ngai nei a si. A.D. 1506 ah Magdalen College ah a kai, thluakțha ngai mi a si i July1523 ah B.A, July 1515 ah M.A a dih. Holh phun pariat- Hebrew, Greek, La`in, Italian, Spanish, French, German, English pawl hi a `ha tein a thiam hna. Holh dang dang zong tlawmpal cu athiam hna an ti, Welsh holh zong a zangai ko an ti. Oxford ah Pathian Bia cawn ding a um lo ruangah Pathian Bia cawng loin a um. Tyndale cu Oxford in Cambredge University ah ai țhial i Richard Croke tangah A.D.1509-1514 tiang a um. Cambridge ah Greek a chim, cu a chimh lio ah cun a piangthar an ti. A.D.1516 ah Greek Biakam Thar cu nam a si le cucu Martin Luther nih German holh in a leh i A.D.1522 ah an namh. Oxford University ah Hebrew le Greek a cawng mi asi. A.D.1524 ah Bible leh a thawk, Greek le Hedrew  Bible chirhchan in leh mi a si. A.D. 1525 ah Biakam Thar hi a dih. Copy 15000 an tuah le England ram ah an phawt dih. R.C kuttang i a um mi Church of England nih English Biakam Thar rel an khap. Bible zate a leh dih hlan ah cawnpiak tu țha lo a si tiin an tleih le a tu chan  Belgium ti mi ah thawng na thlak, A.D.1536 ah mei in an khangh, an khangh lio ah “Bawipa England Siangpahrang mit van ter ko” tiin thla a cam mi cu Pathian nih kum hnih hnu ah a leh nak a lang. Tyndal thawngchung a um lio ah Roger nihhin Tyndale Biakam Hlun a leh mi kha zei tin dek a neih, Tyndale a thihhnu ah Roger ni Biakam Hlun cu a dih.

6. Miles Coverdale Bible (1535): A mah hi Cambridg University i siangin kai mi a si, Augustinian tlangbawi a hung si. Khrihfabu remhțhannak cangvaihnak nih a ceihneh tuk le R.C in a chuak. England in ramdang ah a zam, cu ahcun Tyndale he an i tong, cun Tyndale Bible leh a bawm colh. England Khrihfabu A.D.1534 nih cun Mirang holh in Bible leh ningding hi a ruat. Cu bia zulh in Miles converdale nih cun biatak ngaiin Bible leh a thok. Bible a leh ah a chirhchan mi Bible cu  German le Latin Bible an si (Tyndale Bible leh mi zonghi bawmtu țha ngai ah a hman thotho mi asi). A.D.1535 ah a dih, October 1535 ah a hmasa bik Mirang Bible cu Zurup ram ah an nam le England ram ah an kuat. Hi caan hrawngah hi Matthew’s Bible, John Roger i edit tuah zong nam a si ve. A.D. 1537 ah London ah James Nicholson nih a nam `han.
English Parliament nih A.D. 1537 ah “Church of England cu Roman Catholic he i `hen dingin, cun  England Siangpahrang cu khrihfabu lubik a si lai” tiin biakhiah nak dan thar an tuah. Cu tiin England ram ah khrihfabu remhțhan nak cu a lang zialmal cang. Church of England zumhnak tleihtleng pahra cu A.D.1536 ah țialdih a si. An tleihtleng ah cun R.C tleihtleng tampi a tang ko nain khrihfabu remhtu pawl cawnpiaknak zong tlawmpal cu ai tel ko, cu ruangah  khuavan lei cu a panh ko. A.D.1538 ah cozah nawlpek cachuah mi ah “Bible cu mipi hrangah biakinn vialte ah hman khawh dingin um seh, English Bible lian pi cu biakinn chung a remcannakbik ah chiah siseh, khrihfabu rianțuan tu pawl nih a hohmanh Bible rel thanau ter lo ding, Bible rel dingin tha pek deuh ding” ti mi a si. Siangpahrang Henry VIII nih Converdale Bible le Matthew’s Bible cu a nemhnget, Tyndale Bible zong nemhnget a si ve, cu ti cun Tyndale thlacam nak cu a tling i England mi tampi nih an mah holh in Bible an rel khawh, rel ding zong an nei.

7. Matthew Bible (A.D.1537): Thomas Matthew hi Tydale hawipa a si, a min pakhat cu John Roger a si (1500-1555). Cambridge University ah siangin kai mi a si. A.D.1534 ah Antwerp ah Tyndale a um lio ah ai țhial cu ka ahcun Mirang sumdawng pawl sinah chaplain a țuan. Bible leh nak ah Tyndale Bible le Converdale Bible a hman hna, A.D.1538 ah Germany ah ai țhial i Meldorf ah pastor a țuan, cuka ahcun Lutheran pawl he an țuanți. A.D.1547 ah England ah a kir țhan, Siangpahrang Henry VIII a rak thi i, a fapa Edward VI (khrihfabu remh țhan tu pawl cungah zangfah nak a nei) nir siangpahrang a țuan.

Matthew’s Bible ti mi hrangah Roger nih Tyndale leh cia mi Biakam Thar le Biakam Hlun Genesis in 2chanrelnak le Jonah a hman hna, cu lo a dang Biakam Hlun poahpoah cu Coverdale Bible a remhțhan. Job thok ah cun a thar bak in a leh țhan mi a um, Matthew Bible cu zurup ah a cheu cu nam asi, a cheu cu Lodon canamnak seh pahnih kawmh in an nam dih. Matthew ( Roger) nihhin Bible hi a let lo nain Tyndale Bible le Coverdale Bible a remh mi kha Bible pakhat a tuah. A.D1538 ah nam dih a tikah Siangpahrang nih a ram chung khrihfabu poahpoah ah hman siseh tiah nawl a chuah.

8.The Great Bible (A.D.1539): The Great Bible ti mi cu Matthew’s Bible an nam mi min a si. Mathew Bible kha The Great Bible ti zongah an kawh, zeiruangah tiah cun Bible cu a liantuk, a man a fah tuk ruangah a si.

9. Geneva Bible (A.D.1557-1560): Siangpahrang Mary sual tuk ruangah mitampi cu Geneva khua ah an zam, cu ka ahcun mithiam pali nih Bible an let. Siangpahrang Elizabeth Siangpahrang a hong si tikah mizam pawl cu England ah an kir țhan, Bible hi an va put le Siangpahrang Elizabeth cu an va pek. Hi Bible leh lio ahhin Protestant pawl hrem le thah lio a si ruangah Bible sir ahhin R.C donak le țhat lo nak țialchih a si. Geneva Bible hi Bible cangtete tuah thok nak a si ruangah rel a awl deuh. A lettu Whittingham nihhin Textus Receptus (Stephanus’ edition) a hman. KJV an leh tikzongah Tyndale Bible sinah hi Geneva Bible hi an zoh le an lak ngai mi a si.

Hi Geneva Bible fianternak note tete an tuah mi hi Calvin tleihtleng le R.C donak a si. Hi Bible a minthannak pakhat cu a man a fak loh, a hmete hawi.

10. Bishop Bible (A.D.1568): Leh dih cang mi Bible tampi a um ko nain Bishop pawl nih hawihlei in Bible leh mi țha neih an duh ruangah hi Bible hi a leh chan a si. A lettu pawl cu Archbishop Matthew Parker le a dang Bishop pakua an si. Geneva Bible a chuahhnu kum riat A.D.1568 ah an chuah ve. Siangpahrangnu Elizabeth I nih Geneva Bible sir note tete telh ti lo dingin nawl a chuah. Bishop Bible nih khrihfabu bikinn chungah Great Bible umnak a chut konain a lar taktak loh. A hnu KJV revision tuahnak ah an hman.


11. Rheims-Douai Bible (A.D.1582):  Hi Bible hi Pope nih England ram pumpi R.C cawnpiaknak do tu teinak ding i a ruah mi asi. A sinain a hlawhtling lo tuchun ni tiangin, caan dih tiang zong ahlawh tling lai lo dah ka ti. A lettu tu cu William Allen le Gregory Martin an si, footnote tete ah R.C tleihtleng venhim nak an țial.


KJV Bible rak chuah ningcang rel na duh ahcun KJV Bible timi hi hmet law na rel khawh lai

0 comments:

ZARH KHAT CHUNG REL BIKMI POST